Mechanizmy uzależnienia… czyli dlaczego tak trudno zerwać z nałogiem?

Zastanawiałeś się kiedyś dlaczego ludzie mają taką trudność w zerwaniu z nałogiem. Dlaczego od tak, zupełnie zwyczajnie z dnia na dzień nie zrywają z tym co ich zniewala. Przecież nikt nie chce żyć w kajdanach uzależnienia. Otóż to wcale nie jest takie proste. W zasadzie każdy z nas narażony jest na uzależnienie się od „czegoś”. Wynika to z pewnych mechanizmów, które funkcjonują u każdego z nas, a najsilniej rozwijają się u osób uzależnionych.

Czy marzyłeś kiedyś o wygranej w lotto? Pomyśl, że we wczorajszym losowaniu wygrałeś 2 mln zł. Co byś zrobił z tymi pieniędzmi? Co byś za to kupił? Dom, wycieczka dookoła świata, lot na księżyc? Uśmiechasz się teraz do siebie, jest Ci miło i ciepło…rozmarzyłeś się. Ale chwila – wracaj! Przecież wcale nie kupiłeś losu, nic nie wygrałeś i pewnie nie wygrasz bo przecież nie grasz. Ale miło było przez chwile. I tak właśnie myśli i czuje osoba uzależniona, z tą tylko różnicą, że ma ograniczoną zdolność powrotu na ziemię. Alkoholik ciągle wierzy, że to ostatni kieliszek, hazardzista, jest przekonany, że tym razem wygra i wszelkie jego kłopoty się skończą, narkoman mówi sobie, że tym razem tylko przejdzie się na dworzec żeby pogadać ze znajomymi, ale nic nie kupi, nałogowy palacz co roku 1 stycznia rzuca palenie i po godzinie sięga po papierosa. Jest to Mechanizm iluzji i zaprzeczania. Osoba uzależniona, żyje w świecie swoich fantazji i wyobrażeń, zaprzecza temu, że doświadcza tak ciężkiej choroby. Mówi: piję jak inni, mogę to zostawić w każdym momencie, zawsze mogę przestać, nie jestem chory.

Co robisz gdy Ci smutno, albo gdy nie czujesz się najlepiej? Co robisz gdy masz zły dzień, gdy szef obciął ci premię, gdy dziecko przyniosło uwagę ze szkoły, gdy teściowa skrytykowała twój sposób prowadzenia domu? Ja sięgam po czekoladę, film plus koc też jest dobrym rozwiązaniem, basen albo siłownia także wchodzą w grę. W takich sytuacjach chcemy poczuć się lepiej, chcemy poczuć się wolni od problemów które „mamy na głowie”. Wyobraź sobie, teraz że czekolada, koc, siłownia, basen, że to wszystko nie przynosi ulgi. Co czujesz? Duszno się robi. Osoba uzależniona od substancji albo nałogowego zachowania ogranicza się do czerpania wszelkich emocjonalnych doznań właśnie ze swojego uzależnienia. Tu żadna czekolada ani basen nie zastąpi substancji czy nałogowego zachowania. Uzależniony, będzie regulował swoje emocje właśnie poprzez nałóg. Gdy zaspokoi potrzebę zażycia substancji lub realizacji nałogowego zachowania to poczuję ulgę, albo poczuje się normalnie. Gdy mu się to nie uda, będzie odczuwał złość, gniew i irytację. Jest to mechanizm nałogowego regulowania uczuć. Czyli alkoholik będzie potrzebował napić się wódki aby regulować swoje emocje. Hazardzista poczuje się szczęśliwy tylko gdy wygra, a pracoholik będzie osiągał względny spokój tylko wtedy gdy będzie realizował zawodowe zadania. Oczywiście jest to duże uproszczenie.

Rozdwojenie „Ja” polega na powstaniu u osoby uzależnionej dwóch odmiennych, biegunowych wersji własnej osoby. Pierwsza z nich pojawia się zazwyczaj pod wpływem substancji lub w czasie realizowania nałogowego zachowania. Wówczas osoba uzależniona doświadcza poczucia mocy. Stara się być w centrum uwagi, często wtedy jest głośna, dominująca. Przeciwstawna, skrajna wersja swojej osoby uaktywnia się u osoby uzależnionej zazwyczaj, gdy słabnie działanie substancji, gdy hazardzista przegra pieniądze, a pracoholik musi wziąć zwolnienie z pracy. Wiele osób uzależnionych opisując ten stan stwierdza, że tzw. „kac moralny” jest gorszy od fizycznych dolegliwości zespołu abstynencyjnego. Wtedy docierają do świadomości osoby uzależnionej przykre konsekwencje jego postępowania. Pojawia się poczucie winy i wstyd. W tym stanie osoba uzależniona ocenia siebie skrajnie surowo. Wycofuje się i izoluje, wstydzi się innych. Przekonanie, że jest „niegodny” utrudnia mu poszukiwanie pomocy.

Specyficzne funkcjonowanie osoby uzależnionej, zdecydowanie utrudnia jej racjonalną ocenę sytuacji a co za tym idzie podjecie leczenia. W przypadku osób uzależnionych terapia jest konieczna do osiągnięcia i utrzymania trwałych zmian. Mogłoby się wydawać że jedynym celem terapii jest utrzymane abstynencji. Owszem, utrzymanie abstynencji jest niezwykle istotne w terapii. Są jednak osoby, które utrzymują abstynencję przez jakiś czas, bez pomocy terapeuty. Samo utrzymanie abstynencji nie wystarczy aby radzić sobie z chorobą zwaną uzależnienie. Terapia to praca nad emocjami, myśleniem i zachowaniem, to dotarcie do źródeł problemów, nazwanie ich, często rozwiązanie i wybaczenie, to nauczenie się nowych stylów zachowań. Bardzo często terapia uzależnienia to polubienie siebie, przytulenie, docenienie. Psychoterapia uzależnienia jest najbardziej skuteczna wtedy gdy pacjent spotka się indywidualnie ze swoim terapeutą i jednocześnie uczestniczy w spotkaniach grupy terapeutycznej. Grupa daje osobie uzależnionej silne wsparcie psychiczne, stwarza możliwość ćwiczenia nowych sposobów radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych oraz w relacjach z innymi ludźmi. Indywidulany kontakt z terapeuta zapewnia osobie chorej pracę nad indywidulanym planem terapii, możliwość poruszania indywidualnych potrzeb i problemów pacjenta. Oprócz psychoterapii bardzo powszechna formą wspierania osób uzależnionych są grupy samopomocowe. Wspólnoty Anonimowych Alkoholików, Seksoholików, Narkomanów, Hazardzistów itd. są bardzo ważnym elementem wychodzenia z uzależnienia, jednak samo uczestniczenie w nich najczęściej nie wystarcza. Wspólnoty te są prowadzone przez osoby uzależnione, zazwyczaj według programu 12-stu kroków.

W zdrowieniu z uzależnienia największy sukces osiągają osoby, które leczenie w programach psychoterapii uzależnienia realizowanych w palcówkach odwykowych wspierają się jednocześnie aktywnym uczestnictwem w środowiskach samopomocowych.

LISTA PLACÓWEK LECZNICTWA ODWYKOWEGO ZNAJDUJE SIĘ NA STRONIE

www.parpa.pl